Forum Srbija

Stari Dvor



Kamen temeljac za Stari dvor, polozen je 12. januara 1881. godine. Kralj Milan Obrenovic ga je podigao za sebe, suprugu Nataliju i sina Aleksandra. Dvor je projektovao Aleksandar Bugarski. Ovaj arhitekta je autor i Narodnog pozorista, kao i pola Knez-Mihailove ulice. Posle njegove prerane smrti dvor je 1883. godine zavrsio arhitekta Jovan Ilkic, ucenik slavnog Hansena. Ukrasen mnogim kubetima, karijatidama, terasama, balkonima, grbovima smatran je za najlepsi dvor na Balkanu. U vreme kada je zavrsen, namestaj i sav enterijer u stilu rokokoa i renesanse, uraden je po porudzbini u cuvenoj beckoj firmi "Dvorska firma Porto i Fiks". U dvoru se nalazila ogromna biblioteka sa 10.000 knjiga i zimska basta u kojoj je kralj Milan rado boravio. Lepa dvorska kapela u vizantijskom stilu, nije mogla da ostane neprimecena.
Karadordevici su Stari dvor koristili za prijeme i zabave buduci da je imao luksuzan enterijer. Medutim, tokom Prvog svetskog rata je ozbiljno ostecen. U ovlas popravljenom zdanju zasedala je Narodna skupstina 1919. i 1920. godine. I tokom Drugog svetskog rata je prilicno stradao. Popravke su trajale do 1947. godine, posle cega je u njemu bio Prezidijum Narodne skupstine, Vlada FNRJ, Savezno izvrsno vece, a od 1961. godine Skupstina grada. Enterijer je uradio Aleksandar Dordevic, projektant Belog dvora. Nova narodna vlast se nije libila da angazuje dvorskog arhitektu za uredenje unutrasnjosti zdanja. Tadasnje renomirane arhitekte Dragisa Brasovan i Momcilo Belobrk su uradili spoljasnost, ali ne tako uspesno. Potpuno su izmenili ulaz i, prema nekima, sasvim ga unakazili. Mnogo umetnickog blaga je nestalo iz ovog dvora, poput slika Van Goga, Gogena, Sezana, koje je kralj Milan kupovao u Parizu. Osim toga, dvor je ostao bez dva kubeta prema basti i dvoglavog orla na kupoli. Tek 1997. godine u vreme kada je pokojni Zoran Dindic bio gradonacelnik, dvoglavi orao je vracen.

Konak pored Starog dvora . Kuca je prvobitno bila vlasnistvo trgovca Stojana Simica, a od 1842 godine je dom srpskih vladara sve do 1903. kada su u njemu ubijeni poslednji Obrenovici. Porusen je godinu dana kasnije.

Novi dvor, monumentalno zdanje na Andrićevom vencu, sa Starim dvorom, današnjom Gradskom skupštinom, povezuje lepo uređen park sa nedavno obnovljenom fontanom. Od 1950. godine Novi dvor koristili su Izvršno veće Srbije, Skupština Srbije (danas preko puta u Ulici kralja Milana), Predsedništvo Srbije i, najduže, predsednik Republike Srbije sa pratećim službama.

Novi dvor je građen za rezidencijalne potrebe dinastije Karađorđević u periodu između 1911. i 1922. godine. Kamen temeljac položen je 14. septembra 1911. u prisustvu kralja Petra I Karađorđevića, mitropolita Dimitrija, ministara, državnih savetnika i viših oficira. Do prekida u gradnji došlo je u toku prvog Balkanskog i Prvog svetskog rata. Zgrada je podignuta prema projektu poznatog beogradskog arhitekte Stojana Titelbaha (1877-1916) na mestu porušenog Dvorca prestolonaslednika Mihaila Obrenovića, koji je sagradio knez Miloš u toku svoje druge vladavine od 1858. do 1860. godine. U ovom objektu bilo je smešteno Ministarstvo spoljnih i unutrašnjih poslova sve do rušenja objekta 1911. godine.

Izgradnja dvora za Karađorđeviće, započeta pod nadzorom samog projektanta Stojana Titelbaha, u periodu do 1914. godine uglavnom je obuhvatala građevinske radove, ukrase na fasadama i stolariju. Prva velika oštećenja nastala su prilikom bombardovanja u toku Prvog svetskog rata, kada je zgrada direktno pogođena granatama. Opravke i zanatski radovi započeti su po završetku rata pod nadzorom arhitekte Momira Korunovića, a okončani u proleće 1921. Radove na uređenju enterijera i dekorisanju objekta izvodila je francuska firma "Bezije" u toku 1921. i 1922.
Zgrada Novog dvora, sa četiri etaže i karakterističnim ugaonim kubetom, predstavlja vredno arhitektonsko ostvarenje beogradskog graditeljstva posle Prvog svetskog rata. S obzirom na lokaciju, koju određuje ugao dveju ulica i denivelacija terena, svečani ulaz u Novi dvor projektovan je iz pravca Starog dvora, što se odrazilo i na arhitektonsku kompoziciju fasada koje su različito oblikovane u zavisnosti od funkconalnog rasporeda unutrašnjeg prostora, ali i od orijentacije u odnosu na neposrednu okolinu. U prizemlje se ulazilo iz pravca Starog dvora, preko monumentalnog stepeništa pod ovalnom kolonadom sa udvojenim stubovima. Stepenište je, preko ulaznog hola, vodilo do centralnog vestibila iz kojeg se moglo pristupiti velikom salonu i ostalim odajama raspoređenim oko vestibila: manjim salonima, trpezariji i pomoćnim prostorijama. Levo od ulaznog hola nalazilo se glavno stepenište, povezano sa vestibilom. Bočni, sporedni ulaz sa manjim stepeništem nalazio se sa gornje strane Dvorskog parka. Na prvom spratu bile su smeštene kraljeve i kraljičine privatne i radne prostorije: spavaće sobe sa pratećim odajama, kabineti, saloni, biblioteka i trpezarija. Na drugom spratu nalazili su se engleski i japanski salon, spavaće sobe i biblioteka. Nameštaj i uređenje prostora nose osobenosti stilova Luja XIV, Luja XV i Luja XVI.

Novi dvor je bio zvanična rezidencija kralja Aleksandra Karađorđevića od 1922. do 1933. godine, nakon čega je prema kraljevoj želji Dvor ustupljen Muzeju, koji se uselio u ovaj prostor u junu mesecu 1934. godine. Tom prilikom originalno delo arhitekte Titelbaha nije pretrpelo bitnije promene, izuzev prenamene unutrašnjeg prostora i osiromašenja enterijera uklanjanjem vajanih ukrasa i tapeta. Nasuprot unutrašnjem, spoljašnji izgled građevine ostao je neizmenjen.

Projekat adaptacije unutrašnjeg prostora za potrebe muzeja potpisali su arhitekti Dragiša Brašovan i Ivan Zdravković. Muzej, tada sa nazivom Muzej kneza Pavla, otvoren je za javnost 18. januara 1936. godine. U suterenu zgrade smeštene su radionice, laboratorije i fotografski atelje, dok su u prizemlju prikazane praistorijska, grčka, rimska i srednjovekovna zbirka. Prvi sprat bio je rezervisan za radove jugoslovenskih slikara i vajara XVIII i XIX veka. Zbirke muzeja nalazile su se u Novom dvoru sve do 1948. godine, kada je zgrada ustupljena Skupštini Srbije.

Bitne izmene u arhitektonskoj kompoziciji fasada, kao i u unutrašnjem rasporedu prostora, nastupile su tek u periodu od 1948. do 1950. godine, kada su preduzeti opsežni radovi preuređenja Novog dvora za potrebe Izvršnog veća Srbije, izvedeni prema projektu arhitekte Milana Minića. Glavne promene nastale su na delu zgrade, okrenutom prema Starom dvoru, gde je proširena ranija građevinska linija za 7,5 metara, tako da je kroz suteren, prizemlje i prvi sprat izvršeno proširenje objekta. U dograđenom delu formirana je svečana sala, a prostorije raspoređene oko centralnog vestibila pretvorene su u salone. Na uglovima krila zgrade dograđena su dva takozvana ohridska salona sa enterijerom izvedenim u duborezu.
Glavni ulaz u prizemlje orijentisan je iz pravca nakadašnje Dvorske bašte, a danas Pionirskog parka. Ista dispozicija prostora sprovedena je i na prvom spratu, izuzev prostora nove sale gde su porušene tavanice kako bi se dobila visina potrebna svečanoj sali. Na drugom spratu nalazi se posebno uređena velika terasa, popločana mermerom. Najočiglednije izmene vidljive su na fasadama objekta. Dogradnjom prema Starom dvoru, stvoreno je izduženo fasadno platno sa monotonim ritmom prozora i dugom kolonadom stubova.

Sličan utisak jednoličnosti ostvaren je i na fasadi prema današnjem Andrićevom vencu. Izgled ugaonog kubusa takođe je izmenjen tako što je na prerađenoj kupoli uklonjen postament sa okulusima i skulptura dvoglavog orla raširenih krila sa krunom. Na fasadnom platnu izvedene su lukarne, smanjena je visina luka i uklonjeni su visoki stubovi sa orlovima, čime je narušena vertikalnost ugla izvornog projekta arhitekte Titelbaha. U enterijeru su pojedini delovi ostali očuvani, naročito centralni hol – vestibil sa prilaznim hodnicima, kao i saloni prema Andrićevom vencu i ulici Kralja Milana.

Zgrada Novog dvora predstavlja najznačajnije ostvarenje arhitekte Stojana Titelbaha. Oblikovana u akademskom maniru sa elementima renesansne i barokne arhitekture, zgrada svojom monumentalnošću reprezentuje namenu objekta. U urbanističkom pogledu, objekat Novog dvora zajedno sa susednim palatama Starog dvora i Doma Narodne skupštine, čini ansambl značajnih javnih građevina Beograda i Srbije.

U njemu se danas nalazi Predsednistvo Srbije.

Konak Kneza Mihajla u Topcideru




Konak Kneza Mihaila u Topčideru, ili mali konak kako se ponekad naziva, sagrađen je negde oko 1860. godine. Ovo zdanje u kome je knez Mihajlo samo povremeno boravio je krajnje jednostavno koncipirana zgrada sa niskim prizemljem i spratom prema ulici. Zbog nagiba terena na kome je izgrađen ovaj konak i sa parterom prema dvorištu, ovo zdanje ne ostavlja, kako ističe Nestorović, "utisak dvorca, ni po spoljnoj kompoziciji ni po dispoziciji osnove ". Spoljna kompozicija, prema ulici, "simetrična na glavnoj i bočnoj fasadi, sadrži već poznate romantičarske elemente: lizene, zupčasti friz, polu-kružne prozorske okvire" i dr. Prozori u prizemlju na glavnoj fasadi kasnije su zazidani pa danas predstavljaju samo prozorske niše. Projektanti i graditelji ovog zdanja nisu nam poznati ali nije isključeno, kako piše Nestorović, da ih je projektovao Jovan Ristić koji je bio nešto kasnije i načelnik Ministarstva građevina.

Kraljevski Dvorovi

Kraljevski Dom Jugoslavije i Srbije koristio je nekoliko zvanicnih i privatnih rezidencija u Beogradu i vecim mestima Kraljevine.

BEOGRAD

U Beogradu zvanicne rezidencije Kraljevskog Doma su Gradski Dvorovi (Stari i Novi Dvor) i Dedinjski Dvorovi (Kraljevski Dvor i Beli Dvor).

Gradski Dvorovi:

Kompleks Gradskih Dvorova nalazi se u samom centru Beograda. Pocetkom ovog veka, komp-leks su cinile zgrade Starog Konaka i (tada Novog, danasnjeg Starog) Dvora. Kasnije je zgrada Starog Konaka sru-sena, a podignuta je zgrada Novog Dvora. Stari i Novi Dvor je izmedju dva rata povezivala zgrada Marsalata Dvora u kojoj su se nalazile administrativne prostorije, prostorije garde, posluge, garaze i konjusnice. Dvorski park je bio ranije okruzen dekorativnom ogradom od kovanog gvozdja, sa kamenim strazarskim kucicama. U njemu se nalaze neke veome retke vrste drveca.

Stari Dvor

Stari Dvor u Beogradu izgradjen je 1882. godine. Ovo je zgradu u duhu akademizma i sa renesansnom dekoracijom projektovao Aleksandar Bugarski. To je veoma reprezentativno zdanje, koje su prvobitno krasile i dve velike kupole sa pozlacenim krunama na vrhu. Medjutim, kako je zgrada Starog Dvora tesko ostecena u oba Svetska rata, danasnji izgled Dvora se delimicno razlikuje od prvobitnog. Neki delovi palate su potpuno unisteni (na primer Dvorska kapela) ili su izmenjeni do neprepoznatljivosti (veliko stepeniste, Prestona dvorana, i sl.)


Veliko stepeniste Starog Dvora (unisteno u bombardovanju 1941)


Stari dvor: Prizemlje, Prestona dvorana


Stari dvor: Prizemlje, Mali salon

U ovom Dvoru je bila zvanicna Kraljevska Rezidencija, ali je palata povremeno koriscena i u druge svrhe. Tako je ovde 1919. i 1920. godine zasedala Skupstina Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. U ovom Dvoru su priredjivani zvanicni prijemi i druge drzavne funkcije.


Stari dvor, pogled iz ulica Kralja Milana(u zgradi se danas nalazi Skupstina grada Beograda )


Kompleks gradskih dvorova pre bombardovanja 1941: levo je Stari dvor, desno je Novi dvor, a izmedju objekat Marsalata Kraljevog dvora i prostorije Garde.


Novi Dvor

Novi Dvor je gradjen u vreme Balkanskih ratova i I Svetskog rata, 1913-1918. godine. Projektant je bio Stojan Titelbah, a zgrada je u ratu bila tesko ostecena, tako da se morala temeljno rekonstruisati pre no sto je zvanicno i zapoceto sa njenim koriscenjem. Dvor je useljen 1922. godine, i od tada do dovrsetka Kraljevskog Dvora na Dedinju u njemu se nalazila oficijelna rezidencija Kralja Aleksandra I i Kraljice Marije. U Dvoru su se nalazile stambene prostorije, Kraljev radni kabinet i tu su Kralj i Kraljica primali posete Posle ubistva Kralja u Marseju 1934, godine, u Novom Dvoru je bio privemeno smesten Muzej Kneza Pavla.


Originalni izgled Novog dvora (u zgradi se danas nalazi Kabinet Predsednika Republike Srbije).

royalfamily.org

Dedinjski Dvorovi

Kraljevski dvor







Kraljevski dvor

Kraljevski Dvor na Dedinju izgradjen je u periodu 1924-1929. godine po nalogu Nj.V. Kralja Aleksandra I. Projektanti su bili arh. Zivojin Nikolic i akademik Nikolaj Krasnov. To je velika i reprezentativna vila od belog kamena u srpsko-vizantijskom stilu. U njenom sastavu je i Dvorska kapela posvecena Sv. Apostolu Andreju Prvozvanom, koji je zastitnik i Krsna Slava Kraljevskog Doma, i koja je sagradjena po uzoru na crkvu manastira Sv. Andreja na Tresci zaduzbinu Kralja Vukasina. Oko Dvora su podignute pergole, parkovske terase, bazeni, paviljon i koncertna terasa. Iz Dvora koji je na grebenu brda, pruza se velicanstven pogled na Kosutnjacku sumu, Topcider i Avalu.

Prostorije u prizemlju veoma su raskosno opremljene. Kamenom poplocani Svecani hol ukrasen je kopijama fresaka iz Decana i Sopocana. Plavi salon je opremljen u baroknom stilu, a Zlatni salon u renesansnom, kao i velika Trpezarija. U tim prostorijama mramorni stubovi nose raskosne kasetirane drvene tavanice sa bronzanim lusterima. Ove su prostorije ukrasene dragocenim slikama, skrinjama i predmetima iz kraljevske zbirke. U istom renesansnom stilu opremijene su i prostorije Velike i Male biblioteke. Prostorije u prizemlju koristile su se za prijeme, rad Kralja i vece skupove.



Plavi salon Kraljevskog Dvora

Na prvom spratu je oko velikog hola, takodje ukrasenog kopijama fresaka iz Sopocana, rasporedjen niz apartmana koje su koristili Kralj i Kraljica i clanovi njihove porodice, i koji su opremljeni u raznim stilovima, najcesce Luj XVI, ampir, Napoleon III i bidermajer. U potkrovlju su manji gostinski apartmani i pomocne prostorije.



Kraljicin salon

U suterenu su reprezentativne prostorije opremljene u stilu kremaljskog Teremnog dvorca, sa svodovima i zidovima oslikanim i dekorisanim motivima bajke o zar-ptici i motivima iz srpskih narodnih pesama. Otuda i naziv nejveceg salona – Carobni. Tu se nalazila i vinoteka i bioskopska sala. Ovde je Kraljevska porodica priredjivala intimnije prijeme i provodila veceri sa svojim gostima.

royalfamily.org

Beli Dvor





Beli dvor, dvorisna fasada

Zgrada Belog dvora, koji se nalazi u istom kompleksu sa Kraljevskim dvorom, zidana je po zelji Kralja Aleksandra I kao rezidencija za njegove sinove Petra (buduceg Kralja Petra II), Tomislava i Andreja. Kralj Aleksandar je ocekivao da ce njegovim sinovima biti potreban sopstveni prostor kada odrastu, ali ga je mucko ubistvo otrglo od porodice, a sudbina njegovih sinova je krenula drugim tokom. Maloletni Kralj Petar II je postao novi gospodar Kraljevskog Dvora, a dovrsenjem zapocete zgrade Belog dvora pozabavio se njegov rodjak, Knez-Namesnik Pavle. Zgradu, koja je gradjena od 1934. do 1937. godine, projektovao je arhitekta Aleksandar Djordjevic. Kada je Dvor zavrsen u njega se uselio Knez-Namesnik sa svojom porodicom u ocekivanju Kraljevog punoletstva.U prizemlju ove klasicisticke zgrade nalazi se veliki Svecani hol i niz salona opremjenih u stilu Luja XV sa venecijanskim lusterima. Tu je i Dvorska biblioteka koja je imala oko 35.000 knjiga i Svecana trpezarija namestena u stilu cipendejla.

Na sprat se stize stepenistem iz Svecanog hola, a do pet velikih apartmana vodi galerija nad Holom. U potkrovlju se nalaze Stanovi posluge i pomocna biblioteka.



Beli dvor, Svecani hol sa galerijom

Dedinjski kompleks dvorova zahvata povrsinu od 100 ha, od toga neposredni park Kraljevskog dvora zauzima 27, a oko Belog dvora 12 ha. Osim zgrada Dvorova, tu su pomocni objekti (kuhinje, garaze, zgrade Dvorske garde i Prijavnice, objekat Marsalata Dvora, i td.).


Privremeni Dvorovi


Privremeni Dvorovi: Usled razaranja I Svetskog rata ostecene zgrade Gradskih Dvorova nisu mogle biti koriscene, a popravka je trajala nekoliko godina. Zato su privremeno korisceni drugi objekti. Tako je kuca Krsmanovica na Terazijama u Beogradu bila privremena Rezidencija Prestolonaslednika Aleksandra 1918-1919. godine, i u njoj je proglaseno ujedinjenje Juznih Slovena u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca. Jedna druga manja vila ispod Topciderskog brda koriscena je kao privremena rezidencija Kralja Petra I, koji je u njoj i umro 1921. godine.



Kuca Krsmanovica na Terazijama



Vila ispod Topciderskog brda koja je koriscena kao privremena rezidencija

Kralja Petra I



Ulaz u vilu


royalfamily.org

Nekad i sad

Dvor Kralja Milana

Nekad



Danas

Stari Dvor sa kupolama



Tesko ostecen u bombardovanju 1941